Jakie wyzwania w zakresie ochrony środowiska, w tym gospodarowania odpadami stoją przed samorządami i mieszkańcami miast? Jakie działania należy podjąć i jakie korzyści przyniesie zwrot w stronę gospodarki cyrkularnej? Profesor Politechniki Śląskiej Sebastian Werle odpowiadał na te pytania w swoim wystąpieniu na zorganizowanym przez PEC – Gliwice Webinarium „Nowa jakość gospodarowania odpadami”.
Gospodarowanie odpadami, w szczególności prowadzone na dużą skalę w ośrodkach miejskich, stawia podmioty odpowiedzialne przed wieloma wyzwaniami. Profesor Sebastian Werle wyróżnił cztery najważniejsze kwestie wymagające zaadresowania i podjęcia odpowiednich działań.
Wyzwanie pierwsze – wzrost liczby ludności i zużycia energii na świecie
Aktualne dane pokazują, że możemy mówić już o niemal ośmiu miliardach mieszkańców Globu. Liczba ludności na świecie wzrasta w niepohamowanym tempie, a wraz z nią – równie szybko – zwiększa się zapotrzebowanie na energię i jej zużycie.
Zwiększające się zapotrzebowanie na energię coraz trudniej zaspokoić. W tym kontekście istotny staje się również sposób pozyskiwania energii. Dziś podstawowym jej źródłem są paliwa kopalne: ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel kamienny i brunatny. Sytuacja wygląda podobnie zarówno w wymiarze globalnym, jak i lokalnym. Polska struktura produkcji ciepła i energii elektrycznej w zdecydowanej większości bazuje na węglu (niemal 50% mocy osiągalnej w 2020 pochodziło z węgla kamiennego) oraz innych paliwach nieodnawialnych.
Wyzwanie drugie – potrzeba dekarbonizacji
Dekarbonizacja, czyli odejście od wykorzystania paliw kopalnych, węgla i gazu to jedno z najpoważniejszych wyzwań stojących przed Polską, ale i całą Unią Europejską oraz europejską branżą ciepłowniczą. Zdaniem profesora Werle jednym z elementów dekarbonizacji może być przejście do obiegu zamkniętego i wykorzystanie odpadów do produkcji ciepła i energii. Jak podkreśla, sprostanie wyzwaniu dekarbonizacji pozwoliłoby zarówno na bardziej przyjazną środowisku produkcję energii, ale też zagwarantowało bezpieczeństwo energetyczne i samowystarczalność energetyczną, tak kluczową w obecnych czasach.
Wyzwanie trzecie – ilość produkowanych odpadów
Jak wskazują dane Eurostatu, pomiędzy 2005 a 2020 rokiem nastąpił widoczny wzrost ilości odpadów produkowanych w Polsce per capita. Dziś każdy z mieszkańców naszego kraju produkuje rocznie około 350 kilogramów odpadów.
Aktualnie prawo przewiduje tak zwaną hierarchię przetwarzania odpadów. Zapobieganie powstawaniu odpadów, będące w niej kwestią nadrzędną, jest dziś w wielu miejscach niestety nieosiągalne. Stojącym przed nami wyzwaniem jest zatem jak najbardziej efektywne gospodarowanie produkowanymi odpadami: od przygotowywania do ponownego użycia, recykling, inne procesy odzysku po unieszkodliwianie. Jak podkreślił profesor Werle istotnym jest odejście od praktyki składowania odpadów – najbardziej nieekonomicznej i nieekologicznej formy gospodarowania odpadami, generującej szereg problemów, takich jak konieczność transportu i składowania, generowanie odcieków w składowiskach czy ryzyko występowania pożarów (według danych z ostatnich lat, każdego roku odnotowywano od kilkudziesięciu do nawet ponad dwustu pożarów składowisk odpadów). Dlatego też w życie wdrażane są rozwiązania formalno-prawne, jak dyrektywy unijne, ograniczające możliwości składowania odpadów na rzecz ich bardziej efektywnego przetwarzania.
Dodatkowo Profesor Werle zwrócił uwagę na fakt, iż recykling odpadów, znany nam w dzisiejszej formie, również nie jest rozwiązaniem wystarczającym. Celem zakładanym do 2035 roku jest recykling przynajmniej 65% produkowanych odpadów. Uzupełnieniem sprawnie działającej gospodarki recyklingowej powinno zatem zostać wykorzystywanie pozostałych 35% odpadów jako półproduktów lub pełnoprawnego paliwa do produkcji ciepła i energii elektrycznej zarówno w skali lokalnej jak i globalnej.
Wyzwanie czwarte – przejście do obiegu zamkniętego
Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym jest kolejnym wyzwaniem o wymiarze globalnym w sytuacji ograniczonych zasobów nieodnawialnych zagrożonych wyczerpaniem i zachodzących zmian klimatycznych. Tego typu rodzaj gospodarki zakłada, że każdy odpad staje się surowcem będącym źródłem i punktem wyjścia do kolejnych procesów.
Korzyści gospodarowania odpadami w obiegu zamkniętym
Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym stanowi wyzwanie globalne dla krajów, które dziś bazują na produkcji ciepła i energii z paliw kopalnych. Do roku 2050 zakładane jest rozszerzenie jej zakresu o spalanie tych odpadów, które nie nadają się do recyklingu – ten krok traktowany jest jako niezwykle znaczący dla osiągnięcia neutralności klimatycznej i dekarbonizacji.
W skali lokalnej przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym niesie wymierne korzyści:
– część produkowanej energii elektrycznej i ciepła kwalifikowane są jako OZE;
– pozytywny wpływ na środowisko – zmniejszenie emisji metanu o wysokim potencjale cieplarnianym ze składowisk odpadów;
– spełnienie wymagań dekarbonizacji gospodarki;
– posiadanie własnego i stabilnego źródła paliwa dla elektrociepłowni;
Jak podkreślił w swoim wystąpieniu profesor Werle – odzysk energii z odpadów komunalnych w lokalnej wielopaliwowej instalacji ciepłowniczej to jedyna metoda zagospodarowania odpadów będąca w stanie domknąć system gospodarowania odpadami spełniający wymagania gospodarki obiegu zamkniętego, a także jedyna, który pozwoli rozwiązać zagospodarowania odpadów komunalnych w Polsce.
Dr hab. inż. Sebastian Werle, prof. PŚ, Prodziekan ds. Współpracy i Rozwoju Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej, członek Rady Dyscypliny Inżynieria Środowiska Górnictwo i Energetyka, Koordynator do spraw Priorytetowego Obszaru Badawczego Ochrona Klimatu i Środowiska, Nowoczesna Energetyka. Był gościem Webinarium „Nowa jakość zarządzania odpadami” zorganizowanego przez PEC- Gliwice.